çiçekler açıp ilkbahar kapıya dayandığında, keneler de yeniden aktif hale geçer ve bununla birlikte köpek kenesi ve kene ısırması soruları da aklımıza gelir. Bu nedenle baharın ilk günlerinden itibaren köpeğiniz için köpek kenesine karşı korunması önemlidir. Türkiye’de birçoğu yaygın olan Argasidae ve Ixodidae ailelerine bağlı yaklaşık 850 kene türü bilinmektedir. Uzun otların arasında popüler köpek kurbanlarını pusuda bekleyen keneler fırsat kollarlar. Bir köpeğin kene ısırığının yol açabileceği hastalıklar arasında: Tick-borne encephalitis (TBE), santral sinir sisteminin bir viral enfeksiyöz hastalığı, Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA), Babesiosis, Theileriosis veya Ehrlichiosis bulaştırabilir.

Kene mevsiminde dikkatli gözlemleme ve doğru ekipmanlar ile köpeğinizi (köpek kenesi) ve kendinizi korumanın yollarını bu yazıda öğrenebilirsiniz. 

 

 

Dışarıda hava ısınır ısınmaz köpek sahiplerinin korktuğu köpek kenesi mevsimi başlar. Keneler takvimi takip etmez - aktif olmaları için sadece yaklaşık 7 °C sıçaklık yeterlidir. Köpeğinizle sürekli sıcak bir bölgede yaşıyorsanız veya orada tatile gidiyorsanız, tüm yıl boyunca kene mevsimidir!

Keneler (Ixodida), konukçularının kanı ve lenfatik sıvısıyla parazitik olarak beslenen araknidler (örümcekler) sınıfına ve akarların alt sınıfına aittir. Onları üçgen, düzleştirilmiş, sekiz açıkça görülebilen uzun bacakları ve küçük kafalarında bulunan kene ağız organelleri ile tanıyabilirsiniz. Koyu kahverengiden kırmızı-kahverengiye değişen rengindedirler, bazı kenelerin sırtlarında bir damar veya sözde kalkan ("kalkan kenesi") vardır, diğer türlerin kalkanları yoktur ("deri keneleri").

Bir keneye yakından bakarsanız, kafa kısmında bulunan ağız organellerini görebilirsiniz. Kenenin kan emdiği ve aynı zamanda kurbanına tutunduğu kancalı iğne kıskaçların arasında gizlidir. Doğru terim olarak "kene ısırması" değil "kene sokması" olmalıdır.

Kenelerin büyüme süreci üç aşamadan oluşur: önce yumurtalarını konakcı vücudunun dışına (örneğin taş, yaprak, köpek yatağına ...) bırakır, daha sonra larvalar buradan çıkar. Bunlar nimflere dönüşür ve nihayetinde yetişkin keneler olur.

Her üç aşamada da kene, daha da gelişebilmek için köpekleri, insanları ve diğer hayvanları sokan aktif bir parazittir. Köpekteki larvaları veya nimfleri keşfetmek için iyi gözlerden daha fazlasına ihtiyacınız var, çünkü bunlar dört ayaklı arkadaşlarımızın derisindeki küçük noktalardır. Köpeğinizin tüyleri kolayca görülebilmesine izin veren yapıya sahip ise yetişkin bir keneyi çıplak gözle görebilmeniz nispeten kolaydır.

Kene kan emip doyduktan sonra, gri dolgun gövdesini görmemeniz mümkün değildir. Tam olarak emmiş dişi kenelerin boyutları 3 cm'e kadar ulaşabilir.

Keneler pusuda bekledikleri yerler: orman kenarları, çayırlar, açıklıklar ve parklardır. Orada yüksek çimlere, alçak dallara ve çalılara otururlar ve özel duyu organlarıyla donatılmış ön bacaklarını geçen kurbanlara doğru uzatırlar. Koku (ter), hareket şeklinde sarsıntı (şok) ve havadaki (nefes) CO2 içeriğindeki değişikliklerle aktif olup hemen potansiyel kurbanın üzerine düşerler. Bazı keneler aktif "avcılardır” ve kurbanlarını kendileri ararlar.

Özellikle köpeklerimiz kene sorunundan çok etkilenirler çünkü kene bölgesini karıştırmayı severler. Aynı zamanda insanlar, kediler, kirpi, kuşlar, fareler, sıçanlar, koyunlar ve diğer hayvanlar da kenelerin av şemasına girerler. 

Ancak kenelerin genellikle tercih ettikleri belirli konakçılar vardır. Bu tercih sebebi kenelerin, özellikle tercih edilen konakçılarının bağışıklık sistemine uyarlanmış olan bir anestezi geliştirmiş olmasıyla açıklanabilir.

Köpek kenesi köpeğin üzerine düştüğünde, kene ısrması için uygun bir yer arar. Tercihen ince derili ve kan dolaşımı yüksek olan baş, karın ve kulaklar olacaktır.

Bu kan emicilerden haklı olarak  korkuyoruz çünkü köpeklerde ve insanlarda kene ısırıkları, diğer parazit türlerinden daha fazla patojen (mikrop) yayar, sivrisinekler bu konuda çok daha geride kalırlar! Dünya çapında 800 ün üzerinde kene türü vardır, ancak bunların sadece yaklaşık 30 'zu Türkiye 'de yaygındır. Türkiye'de en sık karşılaştığımız kene türleri: Kahverengi köpek kenesi, Sakırga ve, alüvyal orman kenesi dir.

 

köpek kenesi köpeğin vücudunda uygun bir yer seçtikten sonra kıskaçı ile deriyi çizer ve ortaya çıkan yaraya iğnesini batırır. Buradan lenf, hücre sıvısı ve kanı emer. Kalkan kenelerinde konaklarında tutunabilmerini sağlayan uzun kancalı iğne bulunmaktadır. Bu işlem sırasında köpek kenesi tarafından farklı etken maddelerden oluşan bir salgı salgılanır.

Salgının içinde bulunan maddeler:

- Emme sürecini fark etmemizi engelleyen bir anestezik.

- Konakçının bağışıklık sistemini bloke etmek için anti-inflamatuar bir ilaç.

- Yara kapanmasını önlemek ve kan akışını sürdürmek için bir pıhtılaşma önleyici.

- Kancalı uzun iğnesi olmayan köpek kenesi, köpeğin vücudunda yapışık kalabilmek için bir tür yapışkan madde salgılarlar.

Kenenin içinde ara konakçı olarak yaşayan bakteri, virüs ve parazitler bulunabilir. köpek kenesi bir önceki konakcısından kan emerken bu patojenleri almıştır. Kenenin kan emme sırasında sindirilmemiş kan kalıntılarını bağırsaklarından köpeğin yarasına bırakır. Bu esnada köpeğin vücuduna giren patojenler tehlikeli hastalıklara yol açabilir.

Yetişkin bir erkek köpek kenesinin kan emme süreci birkaç gün sürer ve nispeten bu arada çok büyümez çünkü erkek bir dişiyi beklerken sadece kendi beslenmesi için kana ihtiyaç duyar. Öte yandan yetişkin dişiler, yumurta üretmek için daha fazla kana ihtiyaç duydukları için  birkaç haftaya kadar emebilir.

köpek kenesinden gelebilecek patojenler yaklaşık üç saat sonra köpeğinizde enfeksiyon kapma riskini oluşturur. Bu süre Kenenin kan emme sırasında sindirilmemiş kan kalıntılarını bağırsaklarından köpeğin yarasına bırakmasından kaynaklıdır. Kene nekadar uzun süre köpeğin vücudunda kalıp kan emerse enfekte olma riski de buna göre artmaktadır.

 

Kenelerin sıvı yolu ile köpeğinize bulaştırabilecekleri patojenler birçok köpek hastalığına yol açabileceği için ciddiye alınmalıdır.

Türkiye'de en çok rastlanan kene türleri sakırga, alüvyal orman kenesi ve özellikle köpekleri çok seven kahverengi köpek kenesi'dir.

 

Sıcak bölgeleri sevdiğinden Türkiye ve Avrupa'da yaygın bir köpek kenesi türüdür.

Kahverengi köpek kenesi (Rhipicephalus Sanguineus) baştan aşağı kırmızımsı kahverengidir, yaklaşık 1-3 mm boyutundadır ve tamamen emerek dolduğunda dişiler 1,2 cm'e ulaşabilirler.

Larvadan (yaklaşık 0,5 mm) nimf (yaklaşık 1 mm) yoluyla yetişkin kenelere kadar tüm döngü köpeğin vücudunda gerçekleşir. Zemin ve köpek yatakları yumurta bırakmak için kullanılır. Köpek keneleri çok çeviktir ve "kış uykusuna yatmak" için konakçıların yaşam alanlarında barınırlar. Kan emmeden bir yıla kadar yaşıyabilirler.

Köpek kenesi, Babesia canis vogeli türünden köpek (KKKA) Ehrlichiosis (Ehrlichia canis), anaplasmosis (köpek siklik trombositopeni) ve Babesiosis'i bulaştırabilir. Üçü de ciddi köpek hastalıkları arasındadır ve şu anda Avrupa çapında farklı yayılma düzeylerinde ortaya çıkmaktadır.

Köpeklerde "Kırım Kongo Kanamalı Ateşi” KKKA olarak da bilinen Ehrlichiosis, riketsiyal tipte bakterilerin oluşturduğu bir hastalıktır. Köpeğin vücudundaki beyaz kan hücrelerine (lökositler) saldırırlar ve bu şekilde saldırıya uğramış olan bağışıklık sistemini bloke ederler. Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) semptomları çok çeşitlidir: akut faz olarak bilinen, iki ila dört hafta içinde subklinik, semptomsuz (sessiz) bir aşamanın ardından semptomatik kronik bir aşamaya geçer.

 

 

 

-Ateş

-Kusmak

-Bitkinlik

-Lenf bezlerinin şişmesi

-Nadiren kas seğirmesi

-Nefes darlığı / zor nefes alma

 

Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) sessiz bir aşamaya sahip olduğundan, her zaman anlaşılmayabilir ve kronik bir hastalığa dönüşme eğilimindedir. Babesia canis vogeli türünün Babesiosis'i nispeten hafiftir ve Orta Avrupa'da hala nadiren bulunur, ancak Akdeniz bölgesi, Fransa, Kuzey Afrika ve Güney Amerika'da (KKKA) ile çapraz enfeksiyon olarak yaygındır. Babesiosis için aşağıda alüvyal orman kenesine bakın.

Anaplazmoz daha önce (KKKA) olarak sayılıyordu. Son araştırmalar, bu hastalığın anaplazma tipi bakteriyel bir patojen olduğunu göstermiştir. Belirtiler (KKKA)’ne benzer.

Bazen köpekler yorgunluk dışında hiçbir görünür semptom göstermezler. Anaplazma bakterisi özel beyaz kan hücrelerine saldırır: granülositler. Babesiosis ve (KKKA) ile çapraz enfeksiyonlar hastalığın daha da kötüleşmesine sebep olabilir.

Bu üç hastalığın aşısı yoktur. köpek kenesi kovucuları ile önlem alınmalıdır.

 

Sakırga (Ixodes ricinus) kahverengi köpek kenesinden biraz daha büyüktür ve Lyme borreliosis, Erken yaz Meningoensefalit (FSME) ve Anaplazmoz patojenlerini bulaştırabilir.

Köpekler çok nadiren FSME' ye yakalanırken, Lyme Borreliosis hastalığı Avrupa'da yaygındır.

Lyme Borreliosis hastalığı Borrelia cinsi bakterilerden kaynaklanır, kuluçka süresi iki hafta ile beş ay arasındadır. Lyme Borrreliosis  hastalığının semptomları ilk aşamada spesifik değildir ve giderek kötüleşir.

 

-Tekrarlayan ateş, yemek yemeye isteksizlik ve yorgunluk (erken dönem)

-Eklem ağrısı ve iltihabı

-Kas ağrısı

-Topallık

-Kalp sorunları

Ana belirti olarak köpek kenesi tarafından ısırılma yeri etrafında kırmızı bir hale şeklinde kızarıklık oluşmasıdır, ancak köpeğin kalın kürkünden ve koyu derisinden kolay görünmeyebilir.

 

Alüvyal orman kenesi (Dermacentor reticulatus), sakırga’ dan biraz daha büyüktür. Sırtı beyazımsı mermer desenli ve kenarları kırmızı - turuncu renkli olup bu sayede kolayca ayırt edilebilir. Kırmızı kan hücrelerinde (eritrositler) yaşayan babesiosis patojeni Babesia canis canis'i bulaştırarak bunları tahrip eder. Bu hastalığın ilk belirtisi anemidir. Babesiosis başlangıçta bir "Akdeniz hastalığı" idi, ancak patojen şu an Almanya, Hollanda, Polonya ve İsviçre'de yaygın hale geldi. Patojenin hastalığa neden olma olasılığı oldukça yüksektir. Tedavi edilmezse, köpeğin ölümüne yol açabilir.

Seyir şiddetli ise, nörolojik hasar kalabilir veya hastalık kronik bir hale gelebilir. Bazı durumlarda köpek için ölümcül olabilir.

Lyme Borreliosis hastalığı aşısı olmasına rağmen, sadece birkaç olası Borrelia bakteri türlerine karşı koruma sağlar. Bu yüzden yetersiz kabul edilir ve ek kene önleme önlemleri almak gerekir.

Semptomlar başlangıçta spesifik değildir:

-Yüksek ateş

-Bitkinlik ve halsizlik

-Soluk sarımsı mukoza zarları

-Kırmızı renkten yeşil-kahverengi renge dayanan idrar

-Böbrek yetmezliği

-Sindirim ve dolaşım bozuklukları

-Ödem

-Merkezi sinir sistemi bozuklukları

 

Burada belirtilen tavsiyeler ve bilgiler veteriner hekim ziyaretinin yerini alamaz! Bu bilgiler köpeğinizin sağlığı ile ilgili kararlar almak için tek temel olarak kullanılmamalıdır. Hayvan hastalıkları (köpek kenesi tarafından ısırılma) ve ilaç kullanımı durumlarında bir veteriner hekime danışılmalıdır.

 

Bir köpek sahibi için dört ayaklı arkadaşının çalılıklarda, çayırlarda yani doğada koşturp oynamasını engellemek zordur. Özellikle de bu alanlar köpeğin doğal bölgesi olduğundan onun için büyük bir neşe kaynağıdır. Bu nedenle kene tasması ve kene damlası olarak köpek kenesine karşı önlemin haricinde her doğa gezintisinden sonra mutlaka kene kontrolü yapmalısınız. Kene bulduğunuzda kene cımbızı veya kene kancası ile kenenin gövdesine baskı uygulamadan çıkarabilirsiniz.

Benzin, Aseton ve yapıştırıcı benzeri maddeleri kesinlikle kenenin üzerine sürmeyin bu hem işe yaramaz hemde köpeğinize zarar verir!

 

Köpeğinizle yurt dışına seyahat etmek istiyorsanız, dört ayaklı arkadaşınızı orada yaygın olan parazitlerden ve patojenlerden korumalısınız. Bunun için gideceğiniz ülke ve bölgede bulunan keneler (köpek kenesi) hakkında bilgi toplamalı ve veteriner hekiminize danışmalısınız.

 

-Ateş

-Kusma

-İştahsızlık

-Bitkinlik

-Kilo kaybı

 

-Sarı renkli veya idrarlı kan

-Hareket bozuklukları (ataksiler) ve değişen topallık semptomları

-Bacaklarda ağrı 

-Kanama ve ödem

Bu semptomlada derhal bir veterinere danışın.

 

köpek kenesine karşı piyasada %100 etkili bir ilaç veya tasma yoktur (insanların kullandıkları ilaçlar gibi düşünebilirsiniz herkes de aynı etkiyi yaratmazlar) çünkü birçok farklı faktörler bir araya gelerek etki yaratırlar. 

Misal vermek gerekirse bunlar: dostunuzun cinsi, yaşı, genel sağlık durumu, başka hayvanlarla olan temasları, dengesiz beslenmesi, yaşadığı ortam (şehir/kasaba), kıl uzunluğu ve sıklığı, doğada vakit geçirme süresi, iklim, haşere cinsi …

Dostunuzu köpek kenesine karşı korumak için kene tasması veya kene damlası kullanmanızın yanında sık sık ince fırça ile dostunuzu fırçalamanız ve köpek kenesi kontrolü etmeniz gerekir. İcabında kene cımbızı ve kene kancası kullanmalısınız.

Eğer zehir içeren damla veya tasma kullanırsanız daha etkili olabilir (etki hiçbir zaman %100 olmaz), ancak bu zehir adı üzerinde çocuğunuza, size ve kedi/köpeğinize de zehir olarak etki edecektir!

 

 

#köpek kenesi